Psychologische veiligheid. Het fundament van een geoliede samenwerking

Het woord ‘team’ wordt vaak ten onrechte gebruikt. Veel leidinggevenden gaan ervan uit dat wanneer je een groep mensen samenbrengt, zij als een team zullen presteren. Dit is vaak ijdele hoop: samenbrengen is niet genoeg. Vertrouwen en psychologische veiligheid zijn noodzakelijke ingrediënten om een team te maken van een groep medewerkers. Een team worden en blijven vereist toewijding en discipline, net als een huwelijk: je bent nooit klaar met eraan te werken. Dat vraagt wat van ieder teamlid en in het bijzonder van jou als leidinggevende.

Synergie 

Er zijn vijf factoren voor synergie in een team:

1.    Structuur: afgebakende rollen en herkenbare, haalbare doelen;
2.    Het werk moet betekenisvol zijn;
3.    Teamleden moeten voelen dat het werk belangrijk is;
4.    Teamleden moeten op elkaar kunnen bouwen;
5.    Er sprake is van psychologische veiligheid.

Daarbij is psychologische veiligheid is de belangrijkste bouwsteen. Het is als een fundering van een huis: gaat het mis met het fundament, dan stort het huis in. Psychologische veiligheid is de basis waarop een team de verdere samenwerking bouwt: het team stort in als teamleden elkaar niet vertrouwen.

Psychologische veiligheid

 Amy Edmunson (hoogleraar aan Harvard University) beschrijft psychologische veiligheid als een door teamleden gedeeld gevoel dat de groep een veilige plek is:

• Je wordt er niet voor schut gezet;
• Je voelt niet afgewezen;
• Je kunt je uitspreken zonder dat dit wordt afgestraft;
• Je mag er kritisch zijn;
• Je kunt er een idee inbrengen;
• Je wordt gesteund door elkaar, ook als je gedachten afwijken van de norm;
• Je kunt dingen vragen of zeggen zonder dat je het gevoel hebt dat dit dom zou kunnen klinken.

Dit klimaat leidt tot een positieve manier van werken waarin alle teamleden sociale risico’s durven te nemen, feedback durven geven en elkaars talenten kunnen benutten. Zo ontstaat er synergie. Het is dus zaak om te werken aan een goed fundament in de praktijk.

Kenmerken

Van der Loo en Beks beschrijven in hun boek ‘Psychologische Veiligheid’ aan welke vijf kenmerken je een organisatie kunt herkennen waar sprake is van psychologische veiligheid:

• Inclusie: het gevoel erbij te horen;
• Deel: gemaakte fouten bespreken en samen leren;
• Leveren: iedereen draagt bij het gezamenlijke succes;
• Uitdagen: innoveren en vernieuwen wordt gestimuleerd;
• Positiviteit: iedereen voelt zich verantwoordelijk.

Rol leidinggevende 

Als praktijkmanager of -houder heb je een cruciale rol om aan de psychologische veiligheid te bouwen en deze onderhouden. Dat doe je door zelf het juiste gedrag te laten zien en dit te stimuleren bij te teamleden. 

Dus:

• Reageer respectvol op iedere mening;
• Moedig teamleden aan om zich te uiten;
• Stel vragen;
• Laat de ander uitspreken;
• Vat samen wat de ander heeft gezegd, daarmee laat je zien dat je luistert.

Een universele wet voor het slagen van sterke teams is dat alle teamleden zich gehoord én gewaardeerd voelen. Tot slot: investeer in ‘voedende’ gesprekken. Dergelijke open, eerlijke, constructieve en positieve dialogen zijn onmisbaar omdat ze bijdragen aan heldere communicatie. En dat is essentieel voor een gezonde praktijk.  

Fouten 

In veel praktijken worden fouten onder het spreekwoordelijke vloerkleed geveegd, men durft niet open te zijn. Dit kan komen omdat mensen bang zijn dat dit hen aangerekend wordt: ze zijn bang om zich afgestraft te voelen. Vaak werkt een dergelijke cultuur besmettelijk: als een teamlid een keer een fout heeft gemaakt en een leidinggevende reageert hierop geagiteerd, dan maakt dat het desbetreffende teamlid een volgende keer naar alle waarschijnlijkheid minder transparant zal zijn over een gemaakte fout, onkunde of een vraag die ze heeft. En als er één teamlid minder open is, dan werkt dat onmiskenbaar aanstekelijk op andere teamleden. Als leidinggevende kun je beter een setting stimuleren waarin alle teamleden zich durven te ontwikkelen, hun fouten en onzekerheden durven te bespreken en vragen durven te stellen. En soms… betekent dit dat je het puntje van je tong moet afbijten. 

Dit artikel is een voorpublicatie van een artikel dat deze maand in het PM-katern in MedischOndernemen 2021-2 is verschenen.